Tên di sản : Cụm di tích nghệ thuật và thắng cảnh Núi An Hoạch (Núi Nhồi)-Khu vực Đền Thượng
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di sản :
Danh lam thắng cảnh
Sô quyết định : 983/QĐ
Giới thiệu
Nằm trong quần thể di tích thắng cảnh núi Nhồi, Đình Thượng cũng là một kiến trúc hết sức độc đáo, có giá trị nghệ thuật cao. Ngôi đình được dựng theo hướng đông cạnh chân núi Vọng Phu trên gò đất cao khoảng 10m, cách chùa Hinh Sơn khoảng 100m. Đình Thượng được cấu trúc theo kiểu chữ Đinh (J) gồm tiền đình và chính tẩm, trước tiền đình là sân đình, sân lát bằng đá. Từ sân ra tới cửa Nghinh môn có chiều dài mỗi cạnh hơn 30m. Nghinh môn được xây bằng đá được ghè đẽo vuông thành sắc cạnh, chiều cao gần 6m, rộng 2m, dày 4m, cửa cuốn vòm cũng bằng đá. Sau tiền đình đến chính tẩm có một sân gọi là sân sau. Sân sau được bài trí tượng người đá, voi đá, ngựa đá,…bước vào gặp 4 cặp vũ đối diện nhau, mặt cách mặt khoảng 10m, vai cách vai 2m. Hiện nay, 3 cặp ngoài sát tiền đình không còn chỉ còn cặp thứ 4. Cách 2m là đến cặp voi đá quỳ, phía trước cặp voi là 2 hương án tả - hữu. Phía trong cặp voi là ngựa đá đứng chầu. Cuối cùng là ngôi Chính tẩm. Ngôi Chính tẩm hiện giờ còn kiến trúc tường xây bao quanh 3 mặt: Hai nách bên và hồi sau, kết cấu xây bằng đá phiến ghè đẽo phẳng 6 mặt, nhẵn. Hai mặt trong ngoài xây thành vách cao hơn 2m.
Đình Thượng là một công trình kiến trúc nghệ thuật được xây dựng bằng đá, bằng cả kho trí tuệ của nghề đục đẽo đá nổi tiếng, tuy nhiên hiện nay đã bị phá, chỉ còn lại được một số công trình nghệ thuật tuyệt tác như: 2 ngựa đá, 2 võ sĩ đá, 2 voi đá, hai hương án tả hữu bằng đá, 1 ông phổng đá, cùng một số đồ thờ bằng đá. Nhìn chung về kích thước các pho tượng không lớn lắm so với quần thể điêu khắc tượng ở đền thờ Nguyễn Văn Nghi ở xã Đông Thanh. Nhưng nó được thể hiện rất chân thực, sống động, mang đậm nét phong cách nghệ thuật dân gian thế kỉ XVII – XVIII. Tuy nhiên, ngôi đình hiện nay không còn nguyên vẹn.
Xuất phát từ đặc điểm tự nhiên của núi An Hoạch, các ngôi chùa đều được tạo dựng trong các hang động. Với cảnh trí thiên nhiên và không gian mỗi hang động mang mỗi dáng vẻ khác nhau, tạo nên sự hấp dẫn, độc đáo.
Cũng như các ngôi chùa khác ở Việt Nam, chùa dùng để thờ Phật. Song, ở đây ngoài điện thờ Phật còn thờ các danh tướng Trung Quốc với những đại diện cho tư tưởng Khổng và Đạo giáo để diễn tả tư tưởng Tam giáo đồng nguyên của xã hội Việt Nam xưa kia.
Từ các pho tượng đến các đồ thờ và kết cấu kiến trúc (vì kèo),…đều được làm bằng đá và do chính bàn tay người thợ đục đá làng Nhồi tạo tạc. Hầu hết các bia ký và một phần các pho tượng thờ đều được tạc trên vách đá. Đường nét chạm khắc tinh xảo, uyển chuyển sống động.